Z okazji 1700 rocznica Odbywający się w Brazylii, w stolicy stanu Rio de Janeiro, międzynarodowy kongres rzucił nowe światło na historyczną recepcję i teologiczną wartość tego kamienia milowego wiary chrześcijańskiej, łącząc rygor naukowy, wrażliwość duszpasterską i ekumeniczną otwartość.
W dniach od 28 do 30 maja 2025 r. w Audytorium św. Jana Pawła II w Kurii Metropolitalnej Uniwersytetu Rzymskiego odbędzie się konferencja pt. archidiecezja San Sebastian de Rio de Janeirogościło specjalistów z różnych części świata na Międzynarodowym Kongresie "1700 lat Pierwszego Soboru Nicejskiego". Wydarzenie to, dalekie od ograniczania się do obchodów upamiętniających, zostało skonsolidowane jako przestrzeń odnowy historiograficznej i aktualizacji teologicznej, wyrażając najnowsze badania, dialog ekumeniczny i refleksję duszpasterską. Niewątpliwie wydarzenie to było okazją do ponownego odkrycia Nicei z odnowionym spojrzeniem.
Wydarzenie, koordynowane przez badacza João Carlosa Nara Jr. i finansowane przez Fundację Wspierania Badań Stanu Rio de Janeiro im. Carlosa Chagasa Filho (FAPERJ) oraz zorganizowane przez Wydział Mar Atlântico, było otwarte dla studentów, badaczy, profesorów, członków wspólnot religijnych i wszystkich zainteresowanych pogłębieniem zrozumienia tematów związanych z Soborem i jego historycznym, teologicznym, filozoficznym i kulturowym wpływem.
W międzynarodowym kongresie wzięli udział znani na całym świecie prelegenci, tacy jak biskup pomocniczy Rio de Janeiro Antônio Luiz Catelan Ferreira i członek Międzynarodowej Komisji Teologicznej oraz o. Serge-Thomas Bonino OP, przewodniczący Papieskiej Akademii św. Tomasza z Akwinu, który mówił o boskości Chrystusa w Ewangelii Jana.
Dla João Carlosa Nara Jr. Sobór Nicejski ma głęboko współczesne znaczenie, a kongres starał się naświetlić pewne niezbędne refleksje: "Pierwszy sobór ekumeniczny w historii odegrał fundamentalną rolę w kształtowaniu tożsamości i konfiguracji świata chrześcijańskiego. Jego wpływ rozszerzył się na myśl teologiczną i filozoficzną, a także na sztukę, politykę, prawo i kulturę, zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie. Aby w pełni zrozumieć nasz dzisiejszy świat, konieczne jest ponowne przyjrzenie się naszym historycznym korzeniom".
Trójstronna struktura i interdyscyplinarne perspektywy
Konferencja została zorganizowana w oparciu o trójdzielną strukturę: pierwszego dnia przeanalizowano wpływ historyczny od Cesarstwa Rzymskiego do Reformacji; drugiego dnia zajęto się recepcją Soboru ze wschodnich i zachodnich perspektyw ekumenicznych; a trzeciego dnia zbadano filozoficzne i teologiczne wymiary leżące u podstaw koncepcji konsubstancjalności.
To interdyscyplinarne i innowacyjne podejście doprowadziło do nowych perspektyw, integracji źródeł dokumentalnych, ikonograficznych i archeologicznych oraz otwartości na dialog.
międzywyznaniowe, czyniąc to wydarzenie prawdziwym prezentem dla współczesnego Kościoła.
Odkrywanie Nicei nowymi oczami
Wykłady pokazały, jak bardzo historia Nicei wciąż ma żyzne pola do zbadania. W swoim wykładzie João Carlos Nara Jr. przedstawił antycypację Nicejskiego Wyznania Wiary w mariofanii z III wieku, żył św. Grzegorz Thaumaturgus, podkreślając aktywną rolę Dziewicy Maryi w strzeżeniu chrześcijańskiej ortodoksji.
André Rodrigues (PUC-Rio) zaproponował nowatorską interpretację greckiego terminu "homoousios" ("konsubstancjalny"), wskazując, że jego centralne znaczenie wynika bardziej z kontrowersji po Nicei. Zgodnie z jego analizą, proklamacja "zrodzony, a nie stworzony" stanowiła prawdziwy klucz teologiczny w odpowiedzi na arianizm.
Okrągły stół poświęcony chrześcijaństwu wschodniemu, z udziałem Alina Suciu (Akademia w Getyndze) i Julio Cesara Chavesa (Wydział Teologiczny Archidiecezji Brasilii), uratował głosy często marginalizowane w zachodniej historiografii. Postać św. Atanazego z Aleksandrii, w jego posoborowej pracy duszpasterskiej, została przedstawiona jako klucz do zrozumienia konkretnej realizacji decyzji soborowych.
Innowacje akademickie i wiara inkarnacyjna
Najważniejszym wydarzeniem była prezentacja profesora Manuela Rolpha de Viveirosa Cabeceirasa (Uniwersytet Federalny Fluminense), który pokazał, w jaki sposób integracja źródeł archeologicznych, numizmatycznych i tekstowych pozwala na głębsze zrozumienie kontekstu nicejskiego.
Wykład profesora João Vicente Vidala "Symbol Nicejski w muzyce kolonialnej Brazylii" badał, w jaki sposób Credo Nicejskie zostało oprawione muzycznie w XVIII wieku, poprzez partytury znalezione w kolekcji Curta Langego w Museu da Inconfidência Mineira (Muzeum Inconfidência Mineira). Jego występ pokazał, jak wiara może być ucieleśniona w dźwiękach, praktykach i uczuciach.
Wymiar ekumeniczny i wzajemne słuchanie
Kongres był również godny uwagi ze względu na swoją ekumeniczną otwartość, z przedstawicielami innych tradycji chrześcijańskich, takimi jak luterański pastor Païvi Vahäkängas (Finlandia) i prezbiteriański pastor Isaías Lobão (Brazylia), dzieląc się tym, jak ich wyznania przyjęły i zaadaptowały dziedzictwo nicejskie.
Box zasugerował: "Wymiany, prawdziwe ćwiczenia we wzajemnym słuchaniu, potwierdzają, że Credo Nicejskie jest wspólnym dziedzictwem wszystkich chrześcijan, nawet jeśli przyjęcie jego kanonów różni się w zależności od kontekstu kościelnego".
Implikacje akademickie i dalsze działania
Antônio Catelan Ferreira na temat dokumentu "Jezus Chrystus, Syn Boży, Zbawiciel", opublikowanego niedawno przez Komisję Teologiczną.
International, ustanowił istotne powiązania między badaniami historycznymi, refleksją teologiczną i dzisiejszym życiem Kościoła. Pokazał, w jaki sposób studium Soboru Nicejskiego pozostaje istotne dla kwestii liturgicznych, ekumenicznych i formacyjnych.
Okrągły stół poświęcony wpływowi Nicei na myśl chrześcijańską, z udziałem Renato José de Moraesa (Faculdade Mar Atlântico) i ojca Wagnera dos Santosa (PUC-Rio), podkreślił owocność spotkania filozofii i teologii wokół tajemnicy Chrystusa.
Przedstawione tutaj badania otwierają obiecujące drogi dla przyszłych badań. Potrzeba ponownej oceny pojęć uważanych za centralne - takich jak konsubstancjalność - sugeruje, że inne aspekty rady mogą skorzystać z odnowionych podejść metodologicznych. Komitet naukowy wydarzenia pracuje już nad książką, która zgromadzi najważniejsze zaprezentowane prace naukowe.
Wymiar duszpasterski i otrzymane błogosławieństwa
Uczestnicy kongresu otrzymali znaczące wsparcie od kardynała Orani João Tempesty, arcybiskupa Rio de Janeiro, oraz papieża Leona XIV, nowo wybranego Najwyższego Papieża.
W liście odczytanym podczas otwarcia wydarzenia kardynał Orani pogratulował wydziałowi Mar Atlantic i organizacji kongresu, podkreślając, że: "Sobór Nicejski był czymś więcej niż debatą doktrynalną, był duszpasterską i teologiczną odpowiedzią na wyzwania jedności w wierze.
Dodał: "Świętowanie 1700-lecia Nicei oznacza uznanie, że wiara chrześcijańska jest zakorzeniona w konkrecie i rozwija się w dialogu z ludzkimi kontekstami. "Dedykuję wszystkim moje błogosławieństwo i życzę sukcesów w pracy i studiach Kongresu.
Te błogosławieństwa i przesłania były wyraźnym znakiem towarzyszenia przez Kościół owocom aktualnych badań teologicznych.
Konferencja zaoferowała również cenne narzędzia interpretacyjne dla chrześcijańskich wychowawców, pomagając im w przedstawianiu doktrynalnych zmian w bardziej zniuansowany i ugruntowany sposób. Historykom kościoła zaoferowała kontekstualny model metodologiczny, który pozwala uniknąć anachronicznych interpretacji.
Potwierdzono, że Sobór Nicejski nie powinien być rozumiany jako odosobniony epizod z 325 roku, ale jako dynamiczny proces recepcji i interpretacji, który rozwija się na przestrzeni wieków. Ta diachroniczna perspektywa ujawnia żywotność tradycji chrześcijańskiej i jej zdolność do adaptacji kulturowej bez utraty tożsamości.
Pamięć, która oświetla przyszłość
Międzynarodowy Kongres pokazał, że 1700-lecie Soboru Nicejskiego nie jest jedynie wydarzeniem historycznym, ale okazją do ponownego połączenia wiary, rozumu i tradycji z wyzwaniami współczesności. Niewątpliwie wydarzenie to zapoczątkowało nowe badania i publikacje na temat spuścizny nicejskiej.
Nicea pozostaje punktem zbieżności między chrześcijanami, filarem wiary w boskość Chrystusa i żywym punktem odniesienia dla dialogu teologicznego. W czasach rozdrobnienia to upamiętnienie przypomina nam, że prawda chrześcijańska jest zarówno wyjątkowa, jak i wspólna. Sobór Nicejski to nie tylko przeszłość: to żywe dziedzictwo w ciągłym procesie przyjmowania i aktualizacji.
