W ciągu pierwszych kilku miesięcy 2025 r. dokonano szeregu niezwykłych odkryć archeologicznych w biblijnym regionie Izraela/Jordanii, a niektóre z nich zawierały relacje na temat Pismo Święte. Międzynarodowi i lokalni badacze dostarczyli nowych danych, które łączą się z fragmentami biblijnymi, potwierdzając lub kwalifikując tysiącletnie tradycje. Oto trzy najistotniejsze odkrycia biblijne z pierwszej połowy 2025 roku.
Ogród rzymski pod Grobem Pańskim (Jerozolima)
W kwietniu 2025 r. okazało się, że Uniwersytet Sapienza w Rzymie, we współpracy z Izraelskim Urzędem ds. Starożytności (IAA), przeprowadził wykopaliska pod bazyliką św. Grób Pański w JerozolimieZnaleziono pozostałości ogrodu z I wieku n.e. Znaleziono nasiona i pyłki oliwek i winorośli sprzed około 2000 lat, a także niskie kamienne mury i glebę wypełniającą, wskazujące na starożytny obszar rolniczy. Według archeologa Francesca Stasolla, dowody te wskazują na "rolnicze wykorzystanie" tego obszaru tuż przed czasami Hadriana (130 r. n.e.), kiedy to prymitywny kamieniołom został opuszczony i przekształcony w cmentarz.
Znalezisko to wyjątkowo dobrze pasuje do Ewangelii Jana 19:41-42, która mówi, że "na miejscu, gdzie Go ukrzyżowali, był ogród, a w ogrodzie nowy grób, w którym jeszcze nikt nie był pochowany". Jak wyjaśnia raport prasowy, pod bazyliką - niedaleko Grobu Chrystusa i Golgoty - odkryto "niewielki obszar z pozostałościami uprawy winorośli i oliwek" sprzed około 2000 lat. Ten botaniczny ślad, poparty analizą paleobotaniczną, wzmacnia historyczność sceny z Ewangelii: dokumentuje obecność sadu obok miejsca pochówku opisanego przez św. Jana. Jednocześnie samo rozpowszechnienie wyników badań w międzynarodowych mediach, takich jak National Geographic i Times of India, potwierdza prawdziwość odkrycia.
Odkrycie dodaje dane archeologiczne zgodne z chrześcijańską tradycją dotyczącą grobu Jezusa. Daje nam bardziej precyzyjny obraz tego, jak mogło wyglądać środowisko w I wieku naszej ery: starożytny kamieniołom-cmentarz częściowo ponownie wykorzystany jako sad oliwny i winnica. Jak komentuje Stasolla, "archeologia dostarcza danych, które są następnie interpretowane", a w tym przypadku dokumentuje przestrzeń rolniczą w kamieniołomie. Dla teologów i wierzących jest to wsparcie dla relacji Jana; dla naukowców zapewnia nowy kontekst historyczny. Wykopaliska są kontynuowane, ale już teraz uważa się je za kamień milowy dla studiów biblijnych (i dla samego projektu odbudowy średniowiecznej świątyni chrześcijańskiej).
Z drugiej strony, Fakt, że śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa miały miejsce w "ogrodzie", ma silny ładunek symboliczny: nowy Adam odkupił grzech pierwszego ogrodu (Edenu).
Hellenistyczna struktura piramidy w Nahal Zohar (Pustynia Judzka)
W marcu 2025 r. archeolodzy z Israel Antiquities Authority poinformowali o odkryciu imponującej, liczącej 2200 lat struktury piramidy na Pustyni Judzkiej w pobliżu Nahal Zohar. Jest to duży kopiec w kształcie piramidy (grobowca) z ręcznie ciosanych kamieni, datowany na okres hellenistyczny (panowanie Ptolemeuszy/Seleucydów). Pod zawaloną piramidą odkryto coś, co wydaje się być "stacją drogową" używaną przez handlarzy transportujących sól i bitum z Morza Martwego do Morza Śródziemnego.
Miejsce to okazało się bardzo bogate w dokumenty i monety z okresu hellenistycznego. W głębinach odkopano zwoje papirusu w języku greckim i monety z brązu wybite za czasów Ptolemeuszy i króla Seleucydów Antiochusa IV, wraz z bronią, drewnianymi narzędziami i skórzanymi tkaninami bardzo dobrze zachowanymi dzięki suchemu klimatowi. W komunikacie prasowym cytowanym przez media czytamy: "Wśród znalezisk znajdują się zwoje papirusu zapisane w języku greckim, monety z brązu wybite za panowania Ptolemeuszy i Antiochusa IV, broń, drewniane narzędzia i skórzane tekstylia". Kierownicy wykopalisk (M. Toledano, E. Klein i A. Ganor) opisują piramidę jako "rewolucyjne" znalezisko dla historii regionu.
Odkrycie to poszerza naszą wiedzę na temat okresu hellenistycznego w pustynnej Palestynie. Połączenie piramidalnej struktury (być może wieży strażniczej lub sanktuarium) z greckimi dokumentami i monetami Ptolemeuszy/Seleucydów wskazuje na zorganizowaną obecność władzy politycznej i handlu międzynarodowego na tym obszarze. Nie jest to znalezisko "biblijne" w ścisłym tego słowa znaczeniu (nie łączy się z narracjami Starego Testamentu), ale współistnieje z późnym okresem Drugiej Świątyni. Jednak lokalizacja w Izraelu czyni ją interesującą dla zrozumienia tła kulturowego, na którym później rozkwitło chrześcijaństwo. Krótko mówiąc, taka struktura piramidy istniała w 2025 r. według renomowanych źródeł prasowych, a jej badanie może przepisać część lokalnej historii hellenistycznej.
Odkrycie to, choć nie jest bezpośrednio związane z Biblią, pomaga w kontekstualizacji sytuacji politycznej i gospodarczej w Palestynie w okresie między Starym a Nowym Testamentem i może rzucić światło na początki społeczności esseńskiej lub tło judaizmu hellenistycznego.
Mahanaim: Tall adh-Dhahab al-Gharbi w Jordanii
Również w styczniu 2025 r. ogłoszono istotne znalezisko w Jordanii: izraelscy archeolodzy (I. Finkelstein i T. Ornan) zidentyfikowali miejsce Tall adh-Dhahab al-Gharbi ze starożytnym biblijnym miastem Mahanaim (dosłownie "dwa obozy"), wspomnianym w relacji Jakuba (Rdz 32) oraz jako schronienie Dawida i innych królów Izraela. Według doniesień, dowody są zgodne z biblijnymi opisami: Mahanaim znajdowałoby się obok Penuel (co odpowiadałoby pobliskiemu Tall adh-Dhahab al-Sharqi).
Zespół zaczął od starożytnych grawerowanych kamiennych bloków znalezionych w latach 2005-2011 przez niemieckich archeologów na tym stanowisku. Te rzeźbione płyty przedstawiają sceny bardzo podobne do tych z izraelskiego pałacu północnego królestwa: postacie grające na lirach, upolowanego lwa, palmę daktylową i postać niosącą kozę na bankiet. Obrazy te są interpretowane przez badaczy jako sugerujące elitarny budynek, być może królewską rezydencję w Mahanaim. Artykuł w gazecie stwierdza: "znaleziono kamienne bloki ze szczegółowymi rycinami, w tym ludzi grających na lirach, lwa w scenie polowania, palmę daktylową i postać niosącą kozę na bankiet. Ta ostatnia jest opisana jako "przeznaczona do dostarczania żywności na bankiet"". Co więcej, ikonografia i styl przypominają malowidła ścienne z VIII wieku pne królestwa Izraela (np. Kuntillet Ajrud), więc uważa się, że kamienie pochodzą z tego samego okresu za panowania króla Jeroboama II.
Prace te sugerują, że identyfikacja Tall adh-Dhahab al-Gharbi z Mahanaim, w tym z ciekawymi rzeźbionymi scenami, rzeczywiście została podniesiona w 2025 roku. Mahanaim jest opisane w Biblii jako miejsce, w którym Dawid szukał schronienia i gdzie koronowano innego izraelskiego króla, więc znalezienie dowodów na istnienie tam pałacu jest zgodne z tradycją (chociaż, jak zastrzegają sami badacze, "nie ma sposobu, aby dowiedzieć się", czy biblijni królowie rzeczywiście postawili stopę w takim budynku). W każdym razie, publikacja w czasopiśmie Tel Aviv i rozpowszechnienie przez międzynarodowe media nadają jej solidności: jest to najnowsza hipoteza akademicka oparta na prawdziwych szczątkach. Odkrycie w Jordanii dodaje kolejne możliwe archeologiczne "ogniwo" do biblijnej narracji o północnym królestwie Izraela.
Mahanaim pojawia się w Księdze Rodzaju 32 jako miejsce, w którym Jakub widzi anioły ("dwa obozy"), a w 2 Księdze Samuela jako schronienie Dawida. Znalezisko to łączy narracje biblijne z rzeczywistymi szczątkami w dotychczas mało zbadanym regionie.
Inne odkrycia biblijne w 2025 r.
- Bizantyjski klasztor w Kiryat Gat (Izrael), odkryty w styczniu 2025 r. z centralną mozaiką cytującą werset z Księgi Powtórzonego Prawa: "Błogosławiony jesteś, gdy wchodzisz, i błogosławiony jesteś, gdy wychodzisz" (Pwt 28:6). Rzeczywiście, w Kiryat Gath w południowym Izraelu odkryto duży bizantyjski kompleks klasztorny (V-VI w. n.e.) z imponującą mozaiką. Centralna mozaika przedstawia krzyże i zwierzęta, którym towarzyszy inskrypcja w języku greckim z fragmentem Księgi Powtórzonego Prawa: "Błogosławiony jesteś, gdy wchodzisz i błogosławiony jesteś, gdy wychodzisz". Chociaż znalezisko to pochodzi ze znacznie późniejszego (wczesnochrześcijańskiego) okresu, ujawnia ono przetrwanie tekstów biblijnych w starożytnej sztuce liturgicznej i jest wyjątkowe pod względem zachowania i treści.
- Zwoje znad Morza Martwego - Niedawne badanie przeprowadzone w czerwcu 2025 r. z wykorzystaniem sztucznej inteligencji zmieniło daty kilku fragmentów biblijnych. Według CBN News, narzędzie sztucznej inteligencji "Enoch" analizuje starożytne pismo i umieszcza niektóre manuskrypty około 2300 r. p.n.e., czyli nawet 150 lat wcześniej niż wcześniej sądzono. Na przykład fragmenty Księgi Daniela odpowiadałyby teraz czasom proroka (VI wiek p.n.e.). Korekta ta wzmacnia historyczność niektórych tradycji i pokazuje potencjał technologii w archeologii tekstowej.
- Inne najnowsze ustalenia - Media donoszą o kolejnych przypadkach o znaczeniu biblijnym: w Jerozolimie udokumentowano starożytny rytuał, który może być powiązany z praktykami z okresu Pierwszej Świątyni (kulty jaskiniowe sprzed 2800 lat), a także znaleziska fenickich inskrypcji i ossuariów. po nowych skanach 3D. Każdego roku kontynuowane są również wykopaliska w kluczowych miejscach (Miasto Dawida, Qumran, Morze Martwe).
Podsumowując, każde z odkryć w pierwszej połowie 2025 r. dostarcza cennych informacji: ogród Getsemani wspiera szczegół Ewangelii, hellenistyczna piramida ujawnia dynamikę handlową współistniejącą z wczesnym chrześcijaństwem, a miejsce Mahanaim łączy się z izraelskimi kronikami. Wraz z innymi odkryciami widzimy, jak archeologia kontynuuje dialog z Biblią: nie tyle "udowadniając" każdą relację, ile niuansując kontekst historyczny, w którym zostały napisane.
Doktor prawa kanonicznego
