Symbolika biblijna we "Władcy Pierścieni" Tolkiena.

W ostatnich latach zaobserwowaliśmy ponowny wzrost zainteresowania "Władcą Pierścieni". TolkienOstatnie premiery obejmują prequel serialu Amazon "The Rings of Power", film akcji i anime "War of the Rohirrim" oraz grę wideo "Return to Moria", a także kilka projektów w przygotowaniu.

W miarę jak opowieści o Śródziemiu docierają do nowych odbiorców, czytelników i widzów nieuchronnie przyciągają głębokie wątki religijne wplecione w twórczość Tolkiena, co wynika z jego głęboko katolickiego wychowania.

Sam Tolkien miał jednak jasne intencje. Chociaż jego wiara nieuchronnie kształtowała jego wyobraźnię, opierał się idei, by jego historie były postrzegane jako bezpośrednie alegorie. "Serdecznie nie lubię alegorii we wszystkich jej przejawach i zawsze to robiłem, odkąd stałem się na tyle dorosły i ostrożny, by wykryć jej obecność" - napisał kiedyś.

Zamiast tego Tolkien preferował ideę "stosowalności", wierząc, że czytelnicy powinni znaleźć własne znaczenia w jego historiach, a nie być prowadzeni ręką autora. Dla niego prawdziwe opowiadanie historii oferowało wolność, a nie instrukcje.

Pomimo tego zastrzeżenia, wiele osób zwróciło uwagę na niezaprzeczalną obecność symboliki biblijny we "Władcy Pierścieni" Tolkiena, zwłaszcza w postaciach Froda, Gandalfa i Aragorna.

Frodo: Chrystusowy nosiciel brzemion

Być może najbardziej oczywistą chrześcijańską paralelą jest ta między Frodo a Chrystusem. Chociaż Chrystus był bezgrzeszny, wziął na siebie grzechy świata, ostatecznie poświęcając się dla ludzkości. Podobnie Frodo, sam niewinny, przyjmuje ciężar Jedynego Pierścienia i podróżuje w kierunku jego zniszczenia na Górze Przeznaczenia. Rosnący ciężar Pierścienia odzwierciedla zmagania Chrystusa z krzyżem, który staje się coraz cięższy, im bliżej Kalwarii.

Obrazowanie Tolkiena jest uderzające: Sam odkrywa miażdżący ciężar Pierścienia po tym, jak przez krótki czas sam go nosił, a jego głowa jest pochylona "jakby wbito w niego wielki kamień" ("The Two Towers", s. 434). Podobnie Chrystus upada pod ciężarem krzyża, potrzebując pomocy Szymona z Cyreny (Łk 23:26). W subtelnym echu językowym, Frodo otrzymuje również pomoc od Sama, którego imię jest niezwykle podobne do "Simon".

Kuszenie dodatkowo łączy podróż Froda z podróżą Chrystusa. Podobnie jak Chrystus był kuszony przez Szatana na pustyni (Mt 4:1-11), Frodo wielokrotnie staje w obliczu uwodzenia Pierścienia. Na początku The Fellowship of the Ring (s. 112), Frodo jest przytłoczony nagłą chęcią założenia Pierścienia, gdy zbliża się Czarny Jeździec.

Później, na Szczycie Czasu, ulega pokusie i wykorzystuje ją, niemal ujawniając się swoim wrogom (The Fellowship of the Ring, s. 262). Chociaż Chrystus opiera się pokusie, obie postacie stoją w obliczu intensywnych wewnętrznych bitew, w których poddanie się oznaczałoby katastrofalną porażkę.

Wreszcie, Frodo, podobnie jak Chrystus, jest trwale pokryty bliznami po swoich doświadczeniach. Nawet po zniszczeniu Pierścienia Frodo nadal cierpi z powodu odniesionych ran. W rocznice takie jak 6 października, w dniu, w którym został dźgnięty ostrzem Morgulu, Frodo jest wyraźnie chory i wyznaje: "Jestem ranny; to nigdy naprawdę się nie zagoi" (Powrót króla, s. 377-78). Podobnie Chrystus zachowuje ślady ukrzyżowania, co widać, gdy pokazuje swoje rany Tomaszowi (J 20:24-29).

Gandalf: Śmierć, zmartwychwstanie i Biały Jeździec

Gandalf jest drugą postacią Chrystusa. Po walce z Balrogiem w Morii i pozornej śmierci, Gandalf zostaje wskrzeszony i powraca do Śródziemia przemieniony z Gandalfa Szarego w Gandalfa Białego. Ta przemiana daje mu tytuł Białego Jeźdźca, co może być aluzją do Objawienia 19:11: "Ujrzałem niebiosa otwarte, a przede mną białego konia, którego jeźdźca zwą Wiernym i Prawdziwym".

Tolkien uchwycił dramatyczne przybycie Gandalfa do Helmowej Głębi: "Nagle nad grzbietem pojawił się jeździec, ubrany na biało, lśniący we wschodzącym słońcu... Oto Biały Jeździec" - zawołał Aragorn. Gandalf powrócił. ("Dwie wieże", str. 186).

Najbardziej uderzającą paralelą między Gandalfem a Chrystusem jest ich wspólne doświadczenie śmierci i zmartwychwstania. Po swoim zmartwychwstaniu, w Ewangelii Jana 20:17, Chrystus mówi Marii Magdalenie: "Nie zatrzymuj mnie, bo jeszcze nie wróciłem do mego Ojca", nawiązując do swojego rychłego powrotu do Nieba. Podobnie Gandalf, po swojej śmiertelnej walce z Balrogiem, mówi Drużynie: "Nagi zostałem odesłany na krótki czas, dopóki moje zadanie nie zostanie wykonane" ("The Two Towers", s. 135). Sugeruje to, że Gandalf również przechodzi do innego królestwa, być może niebiańskiego, zanim powróci do Śródziemia przemieniony jako Gandalf Biały.

Co więcej, śmierć obu postaci jest głęboko symboliczna. Ukrzyżowanie Chrystusa pokonuje Szatana i odkupuje ludzkość od grzechu. W tym samym czasie ofiara Gandalfa pokonuje Balroga, ucieleśnienie starożytnego zła, i uwalnia jego towarzyszy z ciemności Morii. W obu historiach śmierć nie staje się końcem, ale triumfalnym aktem wyzwolenia.

Aragorn: ukryty król i uzdrowiciel

Aragorn, prawowity spadkobierca tronu Gondoru, wyłania się jako kolejna postać podobna do Chrystusa. Choć jego przeznaczeniem jest rządzenie, Aragorn musi najpierw poczekać i udowodnić swoją wartość, zanim przejmie królestwo. Tolkien wskazuje na prawdziwą tożsamość Aragorna w całej historii, chociaż większość bohaterów nie zdaje sobie sprawy z jego znaczenia, co odzwierciedla sposób, w jaki boskie królowanie Chrystusa było ukryte i zorientowane na przyszłość podczas jego pobytu na Ziemi.

Ten temat ukrytej wielkości odzwierciedla sceptycyzm, z jakim spotkał się Chrystus. W Ewangelii Jana 1:46, po usłyszeniu o Jezusie, Nathanael pyta: "Nazarecie, czy może z tego wyniknąć coś dobrego? Podobnie Aragorn, przedstawiony czytelnikom i bohaterom jako zatwardziały dzikus "Trancos", jest witany z podejrzliwością. Kiedy Frodo postanawia mu się zwierzyć, karczmarz z Bree, Barliman Butterbur, ostrzega go: "Cóż, możesz znać swoje własne interesy, ale gdybym był na twoim miejscu, nie zadzierałbym z dzikim" ("Drużyna Pierścienia", s. 229).

Rola Aragorna jako uzdrowiciela jeszcze bardziej wzmacnia jego podobieństwo do Chrystusa. Znany ze swojej zdolności do leczenia ciężkich ran, Aragorn wypełnia starożytną przepowiednię Gondoru: "Ręce króla są rękami uzdrowiciela i tak będzie znany prawowity król" ("Powrót króla", s. 169). W całej sadze Aragorn leczy Merry'ego po ataku Czarnych Jeźdźców, opiekuje się Frodem po ranie zadanej mieczem Morgula, pomaga swoim towarzyszom po bitwach, a później ożywia Sama i Froda po męce na Polach Pelennoru. Służba Chrystusa była również naznaczona cudownymi uzdrowieniami, a nawet wskrzeszaniem zmarłych, przeplatając królewskość ze współczuciem.

Wplatając te cechy w postać Aragorna, Tolkien tworzy portret ukrytego króla, którego autorytet opiera się nie tylko na władzy, ale także na służbie i odbudowie, co jest wyraźnie chrześcijańskim obrazem osadzonym głęboko w mitycznych ramach eposu.

Wiara Tolkiena w sercu Śródziemia

Głęboka wiara katolicka J.R.R. Tolkiena jest nierozerwalnie związana z fabułą Władcy Pierścieni. W liście do swojego przyjaciela, księdza Roberta Murraya, sam Tolkien przyznał się do tego wpływu, pisząc: "Władca Pierścieni jest oczywiście dziełem fundamentalnie religijnym i katolickim; początkowo nieświadomie, ale świadomie w trakcie rewizji. Dlatego nie uwzględniłem lub usunąłem praktycznie wszystkie odniesienia do czegoś takiego jak "religia", kulty lub praktyki w wyimaginowanym świecie. Ponieważ element religijny jest wchłaniany przez historię i symbolikę".

Chociaż Tolkien nie zamierzał tworzyć opowieści religijnej, jego głębokie katolickie wychowanie i znajomość Pisma Świętego w naturalny sposób wpłynęły na jego narrację. Rezultatem jest bogaty w symbolikę epos, w którym biblijne tematy poświęcenia, zmartwychwstania, królewskości i odkupienia wplecione są subtelnie, ale potężnie w mityczny świat Śródziemia.