Motto papieskie "In illo Uno, unum ("W tym jednym, jedynym".) wybrany przez Leona XIV reprezentuje jedną z najgłębszych intuicji tradycji chrześcijańskiej: tajemniczą jedność wielu wierzących w jednego Chrystusa. To pozornie proste wyrażenie zawiera niezwykłe bogactwo teologiczne, które znajduje swoje najgłębsze korzenie w Piśmie Świętym i w interpretacji patrystycznej, zwłaszcza w augustyńskiej egzegezie Psalmu 127(128).
Od znanego śpiewu do wizji eklezjalnej: ponowne odczytanie augustiańskie
Psalm 127(128), tradycyjnie zaliczany do "Pieśni nad pieśniami", przedstawia w swoim oryginalnym tekście piękny opis dobrobytu, który towarzyszy bogobojnemu człowiekowi: jego praca jest owocna, jego żona owocna jak obfity krzew winny, jego dzieci jak pędy oliwne wokół stołu. Ten idylliczny obraz rodzinnego błogosławieństwa od wieków rozbrzmiewa w duchowości żydowskiej i chrześcijańskiej.
Jednak teologiczny geniusz Augustyna wykracza poza dosłowną interpretację, odkrywając w tym psalmie głęboką chrystologiczną i eklezjalną prefigurację. W jego Enarrationes in PsalmosBiskup Hippony proponuje innowacyjną egzegezę, która przekształca ten znany kantyk w proroczą wizję Kościoła zjednoczonego z Chrystusem.
Augustyn zaczyna od uznania błogosławieństwa bogobojnego człowieka, który "spożywa owoc swojej pracy". i rozważa jego "kobieta jako owocujący krzew winny i ich "dzieci wokół stołu. Jednak jego interpretacja przyjmuje decydujący zwrot, identyfikując tego "człowieka" nie jako odizolowanego wierzącego, ale jako "całkowitego Chrystusa":
Głowa i Ciało". Ta pierwotna identyfikacja stanowi klucz hermeneutyczny, który pozwoli rozwinąć pełne symboliczne bogactwo psalmu.
Paradoks jedności: wielu i jeden w Chrystusie
Na podstawie tej chrystologicznej identyfikacji Augustyn rozwija jedną ze swoich najbardziej owocnych intuicji: chociaż "jesteśmy wieloma ludźmi", w rzeczywistości "jesteśmy jednym człowiekiem" w Chrystusie. Ten paradoks jednoczesnej wielości i jedności - "wielu chrześcijan i jeden Chrystus" - znajduje swój fundament w gramatycznej egzegezie samego psalmu, w którym Bóg używa liczby pojedynczej ("Będziesz jadł owoce"), aby podkreślić, że pomimo wielości wiernych, wszyscy uznają swoją radykalną jedność w jednej boskiej rzeczywistości.
Pojęciowe wymiary jedności w Chrystusie
Augustyńska wizja jedności wierzących w Chrystusa rozwija się w dwóch uzupełniających się perspektywach, które, choć wychodzą z różnych logicznych podejść, zbiegają się w tej samej teologicznej prawdzie:
Zjednoczenie wielości w wyjątkowości Chrystusa:
- Podkreślenie: Pokazuje, w jaki sposób "wielu" wierzących jest zintegrowanych, aby stanowić "jedną istotę" w Chrystusie.
- Logika: Od wielości do pojedynczości - jak gałęzie zaszczepione na jednym pniu - wierni odnajdują w Nim swoją jedność.
Jednolita tożsamość pochodząca od Chrystusa:
- Podkreślenie: Podkreśla, że wierzący uzyskują swoją prawdziwą tożsamość tylko poprzez przynależność do "jednego Chrystusa" (Głowy i Ciała).
- Logika: Od pojedynczości do spójnej wielości - jak komórki tworzące organizm - pojedynczość Chrystusa nadaje spójność Ciału.
Podstawową różnicą między tymi dwiema perspektywami jest to, że pierwsza, wychodząc od wielości, sugeruje zamknięcie w Chrystusie, podczas gdy druga, wychodząc od wyjątkowości Chrystusa, podkreśla wzajemną przynależność i konstytucję.
Biblijny fundament "In illo Uno, unum".
Ta teologiczna koncepcja nie jest arbitralną konstrukcją, ale znajduje solidne podstawy w licznych tekstach Nowego Testamentu, które Święty Augustyn mistrzowsko zintegrowany z jego egzegezą:
Jedność wielu w jednej istocie (Chrystusie):
- "Albowiem jak ciało jest jedno, a członków ma wiele, lecz wszystkie członki ciała, będąc wieloma, stanowią jedno ciało, tak też jest i z Chrystusem". (1 Kor 12:12).
- "Będąc wieloma, jesteśmy jednym ciałem w Chrystusie...". (Rz 12:5).
- "Nie ma Żyda ani Greka, nie ma niewolnika ani wolnego, nie ma mężczyzny ani kobiety; wszyscy bowiem jesteście kimś jednym w Chrystusie Jezusie". (Gal 3, 28).
- "Jedno ciało i jeden Duch...". (Ef 4:4).
"Jeden Chrystus" i "wielu jest w Nim jednym":
- "W jednym Duchu zostaliśmy wszyscy ochrzczeni w jedno ciało...". (1 Kor 12:13).
- "Wy zatem jesteście ciałem Chrystusa...". (1 Kor 12:27).
- Kapłańska modlitwa Jezusa: "Aby wszyscy byli jedno... w nas". (J 17, 20-21).
- "Aby pojednać z Bogiem jednych i drugich w jednym ciele...". (Ef 2:16).
Kościół jako duchowa rodzina: symbole zaślubin i braterstwa
Kontynuując swoją interpretację, Augustyn rozwija kościelny symbol płodnej oblubienicy i matki: Kościół, jako mistyczna oblubienica Chrystusa, nieustannie rodzi nowe dzieci w wierze. Kościół "dzieci wokół stołu wyrażają sakramentalną i duchową komunię wierzących. W ten sposób Psalm 127(128) staje się przedsmakiem communio sanctorumDuchowa rodzina pod jedną głową, którą jest Chrystus, gdzie "wielu" uczestniczy w "jednym" i tworzy jedno błogosławione ciało.
Ta rodzinna metafora jest szczególnie znacząca, ponieważ ustanawia związek między codziennym doświadczeniem domu - tak centralnym dla oryginalnego psalmu - a nadprzyrodzoną rzeczywistością Kościoła. Stół rodzinny staje się symbolem eucharystycznym, płodność małżeńska obrazem ewangelizacji, a domowe błogosławieństwo prefiguracją łaski kościelnej.
Teologia papieskiego motta
Motto wybrane przez Leona XIV, "In illo Uno, unum", nie jest po prostu poetyckim wyrażeniem czy dewocyjną formułą. Jest to precyzyjne stwierdzenie teologiczne o głębokich korzeniach biblijnych i patrystycznych. To zdanie uroczyście oświadcza, że jedność chrześcijan nie jest zwykłą strategiczną współpracą lub moralnym pokrewieństwem, ale ontologicznym zjednoczeniem w Chrystusie, przez którego i w którym wszyscy są jednym:
- W Chrystusie zostaliśmy pojednani (Ef 2:14).
- Jesteśmy wszczepieni w Chrystusa (Rz 11:17).
- W Chrystusie jesteśmy jednym ciałem (1 Kor 12:12-27).
- W Chrystusie wszyscy są jednym (Ga 3:28).
Wybór psalmu sapiencjalno-rodzinnego jako źródła inspiracji dla wyrażenia eklezjalnej wizji komunii jest charakterystycznie augustyński. Jednak szczególne przyjęcie tego psalmu przez Leona XIV jako podstawy jego motta
Jest to duchowe ponowne odczytanie, które podkreśla domowy, wcielony i codzienny wymiar jedności chrześcijan: nie jest to teologiczna abstrakcja, ale błogosławieństwo, którym należy żyć w ciele, w konkretnej rodzinie, jaką jest Kościół.
Augustyńska spójność z Pismem Świętym
Teologii Augustyna udaje się harmonijnie połączyć obie perspektywy jedności w Chrystusie:
- Organiczna jedność w Chrystusie Głowie (1 Kor 12; Rz 12; Ef 4).
- Osobiste i nadprzyrodzone zjednoczenie przez łaskę (Gal 2, 20; J 17).
- Działanie Ducha Świętego w communio sanctorum (1 Kor 12:13; Ef 2:18).
- Przezwyciężanie podziałów społecznych i etnicznych (Ga 3, 28; Kol 3, 11).
Tak więc integracja wielu wierzących w Chrystusa i tożsamość, która pochodzi od Niego, to dwa oblicza tej samej rzeczywistości: Kościoła jako żywego Ciała pod jedną Głową, pojednanego i przemienionego w "tego", którym jest Chrystus.
Podsumowanie: Przesłanie na nasze czasy
Psalm 127(128), interpretowany w świetle wizji augustiańskiej i przyjęty w motcie papieskim "In illo Uno, unumoferuje nam głęboką wizję eklezjalną: wielu wierzących, w całej ich różnorodności, jest tajemniczo zjednoczonych w Tym, który jest Chrystusem. To właśnie biblijne i patrystyczne dziedzictwo proponuje nam Leon XIV w swoim papieskim motcie: duchowość komunii zakorzeniona w jedności Ciała Chrystusa.
W naszych czasach, naznaczonych społeczną fragmentacją, indywidualizmem i kościelnymi podziałami, motto to przypomina nam, że prawdziwe błogosławieństwo polega na żyć i uznawać się za członków jednego Chrystusa. Egzegeza Psalmu 127(128) staje się zatem duchowym zaproszeniem do ponownego odkrycia tajemnicy jedności, która stanowi rdzeń chrześcijańskiej tożsamości: Będąc wieloma, jesteśmy jednym w Tym, który jest Jeden.
Doktor prawa kanonicznego
