Dlaczego tak bardzo pociąga nas piękno? Kiedy widzimy dzieło sztuki lub film o wielkim pięknie, mamy wrażenie, nawet jeśli nie potrafimy tego wyjaśnić, że jesteśmy świadkami przemienionego świata, odkupionego świata. Jest coś, co nas przyciąga. Jednak w dzisiejszych czasach jesteśmy podejrzliwi wobec piękna, uważamy, że zostało ono przezwyciężone.
Lata temu wykładałem krytykę filmową na uniwersytecie w Madrycie i podczas wyjaśniania estetycznych podstaw analizy filmu mówiłem o pięknie, a kilku studentów automatycznie odpowiedziało, że sztuka nie ma nic wspólnego z pięknem. Byłem zakłopotany. Zgodnie z klasycznym wykształceniem, które zdobyłem, piękno, prawda i dobro idą w parze, są właściwościami rzeczywistości. Dlaczego niektórzy z moich studentów nie myśleli w ten sposób?
Piękno jest obliczem prawdy i dobra
Dlaczego wybieramy to, co brzydkie i wulgarne jako autentyczne? Dlaczego tak powszechna jest konsumpcja pornografii, która pozbawia ludzkie ciało piękna, znaczenia i duszy? Książka Przygoda z pięknem ma na celu odpowiedzieć na te pytania. Alzola twierdzi, że piękno czyni nas bardziej ludzkimi, wynosząc nas ponad nas samych. A dzieła sztuki są wyrazem czegoś, co nas przekracza. Piękno jest nie tyle pełnią, co obietnicą i do tego stopnia jest synonimem nadziei.
Dlatego piękno nie jest synonimem naiwności. Wielkie dzieła sztuki, a nawet dobre filmy, które pokazują ból i cierpienie, ale które są otwarte na tajemnicę, pozostawiają w nas również poczucie obietnicy: ponieważ w codziennym życiu mamy wrażenie, że cierpienie i śmierć mają ostatnie słowo, ale autentyczne piękno mówi nam o rzeczywistości, która zostanie przemieniona, zbawiona. Dlatego mówi się, że piękno zbawi świat, piękno ukryte w najpiękniejszym z ludzi, Jezusie Chrystusie, w Jego męce pełnej cierpienia, przed którym odwracamy wzrok.
Pablo Alzola, profesor estetyki i teorii sztuki na Universidad Rey Juan Carlos w Madrycie, zachęca nas w tym eseju do prześledzenia historii myśli od klasycznego antyku do epoki postmodernistycznej i zrozumienia, w jaki sposób piękno przeszło od obietnicy pełni do strategii podejrzewanej o ukrywanie ciemnych manipulacji lub fałszywych interesów.
Kino, filozofia i estetyka
Alzola zaprasza nas do rozpoczęcia tej przygody, patrząc na nieograniczony, tajemniczy aspekt, który odzwierciedla piękno: jak ta niezapomniana sekwencja otwierająca Pustynne CentauryKiedy drzwi teksańskiego domu otwierają się, a bohaterowie wychodzą na werandę, by spojrzeć na rozległą pustynię, przez którą pojawia się enigmatyczny John Wayne na koniu. Wszystko to zachodni klasyczny mówi o wyszukiwaniu (Poszukiwacze to jego oryginalny tytuł) i ratunku. W ten sam sposób nasze subiektywne spojrzenie musi być otwarte na całą rzeczywistość, tę nieogarnioną rzeczywistość, którą odzwierciedla piękno.
Alzola nadaje kinu zasadnicze znaczenie w tym eseju i logiczne jest, że tak powinno być: kino jest siódmą sztuką, chociaż intelektualistom zajęło dużo czasu, aby dać mu takie uznanie. Film nie jest tylko użyteczną anegdotą uzupełniającą ideę lub po prostu przykładem upiększającym nasze myśli, ale jest filozofią samą w sobie, a zatem pięknem samym w sobie. Sztuka filmowa odzwierciedla tajemnicę rzeczywistości, która tak bardzo nas zadziwia.
To dlatego paradują przez Przygoda z pięknem autorów takich jak Platon, Homer, Augustyn z Hippony, Tomasz z Akwinu, Szekspir, Hume, Kant, Nietzsche, Dostojewski, Rilke, Waugh, Tolkien i Heidegger. Filmy takie jak W drodze do domu, Apokalipsa teraz, Kołysanka, Amadeus, Drzewo życia, Uczta Babette, Vertigo, Słońce pigwy, Lepiej niż to. o 2001: Odyseja kosmiczna. Wszystkie są omawiane i dyskutowane, tworząc swoiste sympozjum filozofii, filmu i literatury.
Rozdziały przygody
W swoim dążeniu do ocalenia piękna autor uporządkował rozdziały swojego eseju chronologicznie, obejmując historię zachodniej filozofii od klasycznej Grecji po współczesność, a wszystko to ujęte w słowa kluczowe, które syntetyzują najważniejsze elementy każdego okresu:
-Jedność" dla filozofii greckiej: jedność piękna z dobrem i boskim pochodzeniem wszystkiego, co wymaga oczyszczenia spojrzenia i przekroczenia zmysłowych pozorów, aby móc kontemplować pełne piękno, źródło szczęścia. To oczyszczenie lub katharsis przypomina nam, że szczęście jest możliwe, pomimo kaprysów życia, jeśli podmiot posiada cnoty, które doskonalą wiedzę i wolę.
-Relacja" dla filozofii średniowiecznej, ponieważ filozofia chrześcijańska utrzymuje, że możemy postrzegać piękno jako relację między stworzeniami a ich Stwórcą, który jest bytem osobowym. A akt bycia otrzymanym w boskim stworzeniu z niczego, wraz z formą każdej rzeczy, czyni piękno konkretnym, a nie oparowym.
-Doświadczenie" dla współczesnej filozofii. Nowoczesność nie dopuszcza pewnej relacji do świata. Piękno przestaje być cechą rzeczywistości, ponieważ piękno nie tkwi w rzeczach, ale w uczuciach, które w nas wywołują. Obiektywne kryteria oceny piękna zostają utracone, tworząc błędne koło, w którym piękno jest tam, gdzie wiarygodny krytyk mówi, że jest, a wiarygodny krytyk jest tym, który mówi, gdzie jest piękno. A także jedność estetyki i etyki zaczyna się rozpadać, a niektórzy, jak na przykład Nietzsche, uważają, że piękno jest maską, która ukrywa przerażającą prawdę egzystencji, jej głębię cierpienia i rozpaczy. Dzieło sztuki staje się znakiem zapytania, podsumowuje Alzola.
-Praca" dla współczesnej filozofii. Niektórzy, jak Heidegger, przyznają, że sztuka otwiera nas na prawdę rzeczy i świata. Kino bardzo dobrze to odzwierciedla. Piękno byłoby innym sposobem nazwania prawdy, która wydarza się jako odsłonięcie. Jednocześnie to dzieło sztuki straciło swoją tajemniczość i autentyczność: w epoce selfie straciło swoją autentyczność. i dzieł sztuki, do których dostęp można uzyskać jedynie za pomocą telefonów komórkowych, twórczość artystyczna traci swój wyjątkowy, być może sakralny charakter. Stara sztuka budzi postawy kontemplacji i wspomnień, mówi Walter Benjamin. Nowa sztuka stara się nas rozproszyć, sprowokować, zaszokować, jest sztuką jako wstrząs lub pocisk. Zjawisko to można zaobserwować w rozprzestrzenianiu się przemocy i brzydoty w niektórych rodzajach kina od późnych lat 60-tych.
Piękno i transcendencja
Ponowoczesność zniekształciła oblicze prawdy i dobra, zniesławiając piękno i tworząc rozczarowany świat, pełen bezradności i niepewności. Ale piękno opiera się wszelkim spiskom, ponieważ czyni nas bardziej ludzkimi, wznosząc nas ponad nas samych. I w ten sposób przygotowuje nadejście czegoś, Kogoś, podsumowuje Alzola.
Przygoda z pięknem. Filozofowie, sceny i idee estetyczne
