Jak dobrze wiadomo, chrześcijański humanizm w latach 70. i 80. dał początek wielu ideologiom i partiom politycznym w Hiszpanii na początku demokracji, kiedy różni aktywiści nowej polityki wyostrzali swoje argumenty i chcieli przyciągnąć zwolenników do swoich filozoficznych i kulturowych stanowisk.
Niewątpliwie książka Juany Sánchez-Gey y Venegas, profesor filozofii na Uniwersytecie Autonomicznym w Madrycie, ilustruje jedno z tych źródeł myśli, które wypełniły nurt chrześcijańskiego humanizmu w Hiszpanii, dotychczas w dużej mierze nieznanego.
Faktem jest, że Maria Zambrano (1904-1991), uczeń Ortegi, García Morente y Zubiri (21), podczas długiego wygnania z Hiszpanii, od 1939 do 1984 roku, zarówno w Ameryce, jak i w różnych krajach europejskich, była nosicielką myśli ortegiańskiej, ale z bardzo osobistymi akcentami. Między innymi jej wierność chrześcijaństwu i ciągłe pogłębianie tajemnic wiary katolickiej. W rzeczywistości jej głęboko zakorzenione przekonania sprawiły, że straciła możliwości akademickie w Meksyku i zmusiła ją do opuszczenia Kuby.
Myślenie teologiczne
Profesor Juana Sánchez-Gey miała na tyle rozsądku, aby przeszukać wszystkie pisma Maríi Zambrano, jej relacje epistolarne i autobiograficzne, w poszukiwaniu wskazówek, aby przedstawić nam wystarczający porządek i harmonię z "teologiczną" myślą Maríi Zambrano, coś, co jest ogólnie nieznane ogółowi społeczeństwa, które jest bardziej przyzwyczajone do rozpoznawania aspektów jej filozofii, takich jak "rozum poetycki" (s. 21) i inny specyficzny wkład urodzonej w Maladze filozofki w kulturę hiszpańską i zachodnią.
Profesor Juana Sánchez-Gey od samego początku podkreśla naturalność, z jaką María Zambrano zwykła okazywać swoją wiarę chrześcijańską, ponieważ była ona naprawdę powodem jej życia, a nawet sposobem na życie (s. 36). Co więcej, wiara ta była ściśle związana z poezją, ponieważ dla niej poezja była sposobem modlitwy, dostępu do mistycyzmu i myśli filozoficznej: "poezja jest darem, łaską otwartą na transcendencję" (s. 34).
Następnie Juana Sánchez-Gey mówi nam, że Maria Zambrano broni "liberalnego i etycznego humanizmu" (s. 43). Co więcej, jej sposobem na zbliżenie się do chrześcijańskiego humanizmu będzie filozofia i poezja, w "poetyckim rozumie". Jak stwierdzi, w filozofii: "jeśli nie pójdziesz dalej, nigdzie nie pójdziesz" (s. 48).
Wizja antropologiczna
Kwestia antropologiczna będzie kluczowa, podobnie jak u Ortegi, zarówno dla filozofii, jak i teologii: "Chrześcijańska zasada liberalizmu, wyniesienie osoby ludzkiej do najwyższej rangi wśród wszystkiego, co cenne w świecie, była ukryta pod obrzękiem, pod pychą (...), ale pełna zaufania do człowieka" (s. 47). Wszystko to i jeszcze więcej nazywa "pierwotnym sensem", ponieważ odkrywa kondycję człowieka jako stworzenia Bożego: "człowiek ma powołanie przejrzystości, nawet jeśli go nie osiąga" (s. 50).
Zaraz potem Juana Sánchez-Gey przywoła kilka bardzo pięknych tekstów: "Propozycja Zambrano wskazuje na filozofię jako mediację, która akceptuje znaczenie religii, której Bóg jest wcielony i miłosierny (...). Jego ideał filozofii jako zbawienia prowadzi go do dialogu z religią od św. Augustyna do św. Tomasza, który starał się służyć jako mediacja między boską nieskończonością a człowiekiem, konstytutywną relacją istoty ludzkiej, zawsze licząc na wolność, dzięki której osoba jest zjednoczona i spełniona w tej relacji lub może, ponieważ ma zdolność, odrzucić ją "(s. 52).
Co więcej: "Miłość jest źródłem wiedzy, ponieważ tylko ona może nam powiedzieć, kim jest człowiek i jakie jest jego powołanie. Dlatego przyjmuje filozofię, która przedstawia się jako twórcze i jednoczące spojrzenie, ponieważ poezja i filozofia w jedności wzmacniają miłość" (s. 61).
Poczucie pochodzenia
Pamiętajmy, że "pierwotne uczucie jest podstawowym tematem w relacji Zambrano. Ponieważ istotne jest mówienie o duszy, cierpieniu, powołaniu, wszystkie one będą tematami, które zostaną odzyskane z "pierwotnego uczucia", filozofii lub poetyckiego rozumu, wtedy staje się bardziej ludzki i bardziej boski. Rozum poetycki, który jest jednocześnie metafizyczny i religijny" (s. 64).
W drugiej części pracy, którą prezentujemy, profesor Juana Sánchez-Gey przygląda się bardziej szczegółowo traktowaniu przez filozofa Maríę Zambrano kwestii teologicznych w ścisłym znaczeniu tego słowa i wymienia niektóre z nich: "boskie procesje, zwłaszcza misja Ducha Świętego, wcielenie Chrystusa, Dziewica, liturgia i przyjęcie Soboru Watykańskiego II, wśród innych osobistych doświadczeń. Poszukiwanie Ducha jako fundamentu wiedzy jest odkrywane w sposób wybitny, tak że można posunąć się do stwierdzenia, że to doświadczenie jest źródłem odrzucenia racjonalizmu w filozofii i materializmu w jego koncepcji osoby, którą pojmuje jako istotę duchową" (s. 75).
Korespondencja
Duża część tematów podsumowanych w tej drugiej części pochodzi z Listów Pièce. Oznacza to korespondencję z Agustinem Andreu, wówczas młodym księdzem i doktorantem w Rzymie, z którym nawiązuje płynny dialog.
Po pierwsze, podsumowanie to podkreśla ścisły związek między filozofią a teologią, zwłaszcza poprzez szkołę aleksandryjską w ogóle, a w szczególności Klemensa Aleksandryjskiego (150-215), jako budziciela: "istoty, która budzi myślenie" (s. 78).
Wkrótce wejdzie w kontakt ze św. Augustynem, Ojcem Kościoła, z którym będzie prowadził stały dialog, a w szczególności z dwoma jego dziełami: "Wyznaniami" i "Miastem Bożym", gdzie znajdzie "Prawdę, która mieszka w człowieku" (s. 79).
Co więcej, w tym intensywnym dialogu z Agustinem Andreu i Ortegą "możemy dostrzec odległości między tymi dwiema myślami. Oddziela je koncepcja ducha, a nawet tęsknota o etycznych korzeniach, która jest osobistą doskonałością i pragnieniem lepszego świata: że czynienie dobra nie ginie nawet w snach" (s. 83).
Myśl teologiczna Maríi Zambrano
