Papież Leon XIV Augustyna" i jako taki dobrze go zna i cytuje w swoich przemówieniach. Kim był św. Augustyn i jaki wpływ wywiera na nas do dziś?

Augustyn jest, według wielu, największym z Ojców i jednym z najgłębszych intelektów ludzkości. Potwierdzeniem tego jest jego ogromny wpływ na kolejnych myślicieli oraz fakt, że badania nad nim mnożą się wykładniczo. Produkcja literacka św. Augustyna jest ogromna, a bardzo niewiele jego pism zostało utraconych: tylko dziesięć z 93 tytułów (232 książek), które sam cytuje w dziele św. Wycofania trzy lata przed śmiercią. Styl Augustyna sprawia, że nie sposób zapomnieć o jego wcześniejszym oddaniu retoryce: jego język obfituje w idee i przypowieści, czasami trudne do przetłumaczenia, ale które zawsze reagują z wielką szczerością na to, co zamierza przekazać, a mimo to nie gardził wulgarnym językiem, gdy uważał go za bardziej odpowiedni dla publiczności.

Źródła augustiańskie

Istnieją cztery współczesne źródła dotyczące jego życia i dzięki nim możliwe byłoby odtworzenie jego życia niemal dzień po dniu. 

1. The WyznaniaTo autobiograficzne, najpopularniejsze dzieło wszech czasów, napisane wkrótce po wyborze na biskupa, między 397 r. (śmierć Ambrożego) a 400 r., ma niezwykłą wartość, nie tylko ze względu na śledzenie jego duchowej podróży, ale także jako starożytne świadectwo niezliczonych aspektów ludzkiej psychologii, reakcji człowieka na siebie, na innych i na Boga.

2. The Wycofanianapisany pod koniec jego życia (427), jest osądem, z poprawkami, jego wcześniejszych prac i opisem motywów, które skłoniły go do ich napisania, i jest fundamentalną pracą dla poznania duszy i motywów, które inspirują jego pisma.

3. Epistolarne, bardzo obfite, w których rozwiązuje pytania postawione mu przez współczesnych lub stawia je innym, jak na przykład św.

4. Wyjątkowe znaczenie i wartość historyczną ma również Życie Augustyna przez Posidiusza, jego ucznia i wiernego przyjaciela, napisany między 431 a 439 rokiem.

Życie Augustyna można podzielić na różne okresy.

1) Od narodzin do nawrócenia (354-386). 

Augustyn urodził się 13 listopada 354 r. w Tagaście (Numidia). Studiował w Tagaście, Madaurze i Kartaginie. Doskonale znał język i kulturę łacińską, ale nie znał greki ani języka punickiego. Został wychowany na chrześcijanina przez swoją matkę Monikę, ale nie został ochrzczony. W wieku 17 lat (373 r.) miał naturalnego syna, Adeodatusa. W tym samym roku przeczytał Hortensjusz Cyceron (106-43 p.n.e.), obecnie zaginione dzieło, które było nawoływaniem do filozofii, dzięki któremu rozpoczął swój powrót do wiary. Wkrótce potem przeczytał również Pismo Święte, ale zniechęcił go słaby styl, nieodpowiedni dla nauczyciela retoryki. W tym czasie zaczął nauczać gramatyki i retoryki, najpierw w Tagaście (374), następnie w Kartaginie (375-383) i Rzymie (384), a ostatecznie w Mediolanie (jesień 384-lato 386). W tym okresie napisał (380) swoją pierwszą pracę: De pulchro et apto (utracone). 

Był zwolennikiem doktryny manichejskiej, która oferowała radykalne rozwiązanie problemu zła, dzieląc rzeczywistość na dwie przeciwstawne zasady, światło i ciemność (dobro i zło), które współistnieją w człowieku, który musi je oddzielić, aby zostać zbawionym. Oddzielenie to odbywa się, według manichejczyków, poprzez przestrzeganie trzech pieczęci: ust (która zabrania nieczystych słów i jedzenia), rąk (która zabrania pracy fizycznej, zwłaszcza uprawy pól i składania ofiar ze zwierząt) oraz piersi (która zabrania złych myśli i małżeństwa, ponieważ uniemożliwia światłu odłączenie się od materii).

Augustyn nie doszedł do głębokiej wiary w manicheizm, chociaż akceptował racjonalizm, materializm i dualizm, ale wraz ze studiami przekonał się o niespójności religii Manesa, zwłaszcza po dialogu z manichejskim biskupem Faustusem, który spowodował, że popadł w sceptycyzm, a kiedy usłyszał kazania św. Ambrożego, odkrył klucz do interpretacji Starego Testamentu i doszedł do przekonania, że autorytetem, na którym opiera się wiara, jest Pismo Święte czytane w Kościele.

2. Od nawrócenia do episkopatu (386-396). 

W październiku 385 r. Augustyn udał się do Casiciaco (być może dzisiejszego Cossago w Brianza), aby przygotować się do chrztu. Następnie zrezygnował z kariery i małżeństwa. Lektura platoników pomogła mu rozwiązać filozoficzne problemy materializmu i zła, z których pierwszy zaczyna się od świata wewnętrznego, a drugi interpretuje zło jako pozbawienie dobra: zło nie pochodzi od Boga, ani bezpośrednio, ani pośrednio, ponieważ jest brakiem bytu i nie potrzebuje przyczyny. 

W listopadzie napisał kilka traktatów filozoficznych. Dwa w szczególności wyróżniają się jako główne punkty jego filozofii. Pierwszym z nich jest to, że wnętrze człowieka jest samo w sobie obiektywnym odbiciem rzeczywistości, tak więc studiując ludzką duszę można lepiej zrozumieć to, co znajduje się poza człowiekiem. Drugim jest pojęcie uczestnictwa: wszystkie ograniczone dobra, które znamy, są takie dzięki uczestnictwu jednego Najwyższego Dobra, którym jest Bóg. Według Augustyna wiara jest niezbędna do aktywności intelektualnej, crede ut intelligasale wierzy, że ma inteligencję, dlatego mówi również intellige ut credas. W tych dwóch wyrażeniach można podsumować myśl Augustyna na temat relacji między wiarą a rozumem. 

W marcu powrócił do Mediolanu, rozpoczął katechumenat i został ochrzczony przez Ambrożego 25 kwietnia, w przeddzień Wielkanocy. Po chrzcie zdecydował się powrócić do Afryki, aby poświęcić się służbie Bogu. Opuścił Mediolan, ale w Ostii jego matka, Monika, niespodziewanie zachorowała i zmarła. Augustyn postanowił powrócić do Rzymu, interesując się życiem monastycznym i pisarstwem. Z tego okresu pochodzą inne traktaty filozoficzne. Pozostał w Rzymie do lipca lub sierpnia 388 r., po czym wyjechał do Afryki i udał się do Tagaste, gdzie wcielił w życie swój program życia ascetycznego. Następnie pisał głównie przeciwko manichejczykom, takim jak De Genesi v. Manichaeos (388-389). Jego syn Adeodatus zmarł w tym czasie (między 389 a 391 r.). 

W 391 r. udał się do Hippony, aby założyć klasztor, ale niespodziewanie biskup udzielił mu święceń kapłańskich. Z tego okresu pochodzą jego pierwsze homilie. W dniach 28-29 sierpnia 392 r. w Hipponie miał miejsce spór z manichejczykiem Fortunatusem. Następnie napisał do Jerome'a, prosząc go o łacińskie tłumaczenia greckich komentarzy do Biblii i skomponował Enarrationes in Psalmos (komentarze do pierwszych 32 psalmów w 392 r., ale zakończył je w 420 r.) i Psalmus contra partem Donati. 

17 stycznia 395 r. zmarł Teodozjusz, a cesarzami zostali mianowani Arkadiusz (Wschód) i Honoriusz (Zachód). W tym samym lub następnym roku (395-396) otrzymał konsekrację biskupią, będąc przez pewien czas koadiutorem Waleriusza, a od 397 r. biskupem Hippony. Następnie opuścił klasztor świecki, ale założył klasztor duchowny w domu biskupa.

3. Od episkopatu do kontrowersji pelagiańskiej (396-410). 

Jego działalność biskupia była intensywna: nieprzerwanie głosił kazania, brał udział w przesłuchaniach biskupich w celu osądzenia spraw, opiekował się biednymi, chorymi i sierotami, formacją duchowieństwa, organizacją klasztorów, odbył wiele długich podróży, aby uczestniczyć w soborach afrykańskich, bez przerwy interweniował w polemikach przeciwko manichejczykom, donatystom, pelagianom, arianom i poganom. 

Donatyzm, od imienia jednego z jego pierwszych przedstawicieli, Donatusa, pierwszego ruchu schizmatyckiego, stał się zadeklarowaną herezją: ci, którzy uważali się za zachowujących właściwe zachowanie podczas prześladowań Dioklecjana, odrzucili jako pasterzy tych, których widzieli słabnących podczas prześladowań i stworzyli własną hierarchię, która podwoiła liczbę biskupów. Obaj odwołali się do władzy cesarskiej, która wielokrotnie decydowała na korzyść hierarchii katolickiej. Donatystyczni biskupi nie respektowali jednak żadnej z cesarskich decyzji, aż Konstantyn musiał zdecydować się na brutalne represje. Donatyzm nie miał wpływu poza Afryką, ale był wciąż żywy sto lat później, w czasach Augustyna, i wydaje się, że nie zniknął aż do wyginięcia chrześcijaństwa, które rozpoczęło się od Wandalów, a zakończyło na muzułmanach. 

Augustyn musiał zorganizować debatę z Proculianusem, donatystycznym biskupem Hippony i innymi donatystami (395-396). Jego nauczanie na temat Kościoła jest szczególnie pouczające. Kościół donatystów nie może być prawdziwym Kościołem, ponieważ nie można w nim znaleźć jedności, świętości, apostolskości i katolickości. Poza Kościołem nie ma zbawienia. Chociaż w jego łonie są grzesznicy, Kościół jest święty. Jeśli chodzi o chrzest i sakramenty w ogóle, Augustyn naucza, że ich ważność nie zależy od świętości tego, kto ich udziela, ponieważ ich skuteczność pochodzi od Chrystusa, a nie od szafarza. Do tego pierwszego etapu jego episkopatu należy De doctrina christiana (ukończony w 426 r.), który można nazwać wprowadzeniem do Pisma Świętego, w którym zajmuje się pogańską wiedzą niezbędną do studiowania Biblii, sposobem jej interpretacji i wykorzystania w głoszeniu, a jednocześnie proponuje schemat edukacji chrześcijańskiej, który również wykorzystuje kulturę pogańską.

Z tego okresu pochodzą również inne dzieła przeciwko manichejczykom i Wyznania (397-400). W 399 r. De Trinitate. Objaśnienie Trójcy Świętej przez Augustyna jest jaśniejsze i głębsze niż u poprzednich Ojców. Wierny swojej zasadzie poszukiwania w człowieku światła do zrozumienia tego, co zewnętrzne, wyjaśnia, że dusza ludzka posiada podobieństwo do Trójcy w swoich trzech zdolnościach: pamięci, inteligencji i woli. Dlatego Syn pochodzi od Ojca poprzez inteligencję, jak powiedział już Tertulian, a Duch Święty pochodzi od Ojca i Syna poprzez wolę lub miłość. W dniach 7-12 grudnia 404 r. odbył publiczną debatę z Feliksem Manichejczykiem. 

4. Polemika pelagiańska (410-430). 

24 sierpnia 410 r. Alaryk złupił Rzym, a Pelagiusz udał się do Hippony. Augustyn był duszą soboru w 411 r. między katolikami a donatystami i głównym architektem rozwiązania kontrowersji pelagiańskiej. Pod koniec tego roku otrzymał wiadomość o rozprzestrzenianiu się doktryn pelagiańskich w Kartaginie i potępieniu Celestiusza w procesie, w którym Augustyn nie uczestniczył. 

Spór o łaskę toczył się jedynie wśród biskupów i specjalistów, bez udziału ludu w takim czy innym sensie. W schematyczny sposób można powiedzieć, że Pelagiusz utrzymywał, że człowiek może czynić dobro i unikać zła o własnych siłach, a grzech Adama nie jest przekazywany jako taki jego potomkom: dla nich jest to tylko zły przykład. W Afryce Pelagiuszowi przeciwstawił się św. Augustyn, który przy okazji kontrowersji rozwinął doktrynę, która później przyniosła mu tytuł Doktor łaski. Doktryna ta polega zasadniczo na stwierdzeniu, że człowiek został stworzony w stanie pierwotnej prawości, niewinności, którą Adam utracił dla siebie i swoich potomków wraz z grzechem pierworodnym: wszyscy ludzie zaciągnęli winę, ponieważ wszyscy zgrzeszyli w Adamie i zostali stworzeni w Adamie. massa damnata. Ten grzech jest przekazywany z pokolenia na pokolenie i powoduje oddzielenie od Boga, które jest naprawiane przez chrzest: człowiek potrzebuje boskiej pomocy, aby wykonywać nadprzyrodzone zasłużone dobre uczynki. 

Szczególnie znanym dziełem Augustyna jest Miasto BogaJest to po części apologia, w której klasyczny temat, że chrześcijanie są przyczyną wszelkiego zła, w tym przypadku ruiny Cesarstwa Rzymskiego, jest kontrowany licznymi faktami i argumentami. Ponadto oferuje przegląd historii, najwcześniejszej znanej, z dramatycznym akcentem, który nie jest bez znaczenia; wspólnym wątkiem jest walka między miastem Bożym a ziemskim miastem, między wiarą a niewiarą, między dobrem a złem, niezależnie od tego, czy są jeszcze na ziemi, czy już ją opuścili. Ci, którzy należą do jednego lub drugiego miasta, są wymieszani, zarówno w Kościele, jak i w społeczeństwie cywilnym, i zostaną rozdzieleni, i to ostatecznie, dopiero w dniu rozliczenia.

W ostatnim okresie życia Augustyna przeważają dzieła antypelagiańskie. W latach 413-415 mamy De natura et gratia. W 416 r. Augustyn wziął udział w soborze w Milevi (wrzesień-październik), który potępił Pelagiusza i jego ucznia Celestiusza. 27 stycznia 417 r. Innocenty I potępia Pelagiusza i Celestiusza. 18 marca wybrany zostaje papież Zosimos, który ponownie rozpatruje sprawę Pelagiusza, ogłaszając, że synod rzymski uniewinnił Pelagiusza i Celestiusza. Po wymianie listów między Afryką a Rzymem w sprawie pelagian, w 418 r. Celestiusz i Pelagiusz zostali ekskomunikowani i wydaleni z Rzymu. Latem ukazała się encyklika (Tractoria) Zosimosa uroczyście potępiającego pelagianizm. 

Augustyn wyjaśnia różne aspekty polemiczne. W latach 426-427 pisze De gratia et libero arbitrio a w latach 428-429 Retractationes. Augustyn zmarł 28 sierpnia 430 r., w trzecim miesiącu oblężenia Hippony przez Wandalów. Prawdopodobnie pochowany w katedrze, jego szczątki zostały przeniesione najpierw na Sardynię, a następnie do Pawii, gdzie znajdują się do dziś. Jego dzieła stawały się coraz bardziej rozpowszechnione i popularne, wywierając skuteczny i głęboki wpływ na koncepcje filozoficzne i teologiczne, na prawo oraz na życie polityczne i społeczne. Augustyn jest jednym z wielkich architektów Europy, dzięki swojemu wpływowi na średniowieczną i późniejszą kulturę.

Aby dowiedzieć się więcej:

Zaproszenie do patrologii. Jak Ojcowie Kościoła czytali Biblię.

AutorHieronim Loyal

Redakcja: Rialp

Liczba stron: 328